تاریخ مشروطه ایران - خوانشی نو از انقلاب مشروطه (۱۵)

ریشه‌های درد
از مردم هشیار بجو قصه‌ی تاریخ
کاین سابقه کی آمد و این خاتمه تا کی؟ (مولانا)
بس خون گل از تیغ زمستان بچکیده ست
تا باز بهاری بدمد خود ز پس دی
در شرح تاریخ وقایع ایران در آستانه‌ی انقلاب مشروطه، به نیمه سال ۱۲۸۲ خورشیدی، یعنی سه سال مانده تا حصول فرمان مشروطیت، رسیدیم. این سه سال، سال‌های خاموشی نگرفتن اعتراضات مستمر بازرگانان علیه حاکمیت استبداد بود. این فصل به تحلیل شرایط اقتصادی-اجتماعی ایران در آن سال‌ها مربوط می‌شود.

برکناری امین السلطان:
شورش‌های مردم علیه مظالم و وطنفروشی‌های حاکمیت استبداد، در دوران صدراعظمی اتابک امین‌السلطان، سرانجام در شهریور
۱۲۸۲ مظفرالدینشاه را وادار کرد که اتابک امین‌السلطان را برکنار کند و به جای او، مهره‌ای دیگر به‌نام عبدالمجیدمیرزا، ملقب به عین‌الدوله را، بر صفحه شطرنج استبداد بنشاند. ولی به‌رغم این عقب‌نشینی، استبداد فئودالی در برابر شورش‌ها و اعتراضات مردم و بازرگانان، اوضاع به‌هیچ‌وجه آرامش نمی‌گرفت.

علل اصلی وقوع انقلاب:
در واقع جنبشی که در کمتر از سه سال منجر به اولین موج انقلاب و پیروزی مردم ایران در گرفتن فرمان مشروطه شد، مجموعه‌یی از حرکت‌های ضداستبدادی و ضداستعماری بود که در شرایط عینی بسیار مساعد اقتصادی-اجتماعی، شتاب می‌گرفت. بنابراین بدون یک نتیجه‌گیری از وقایع گذشته، و بدون تحلیل درست شرایط اقتصادی- اجتماعی آن روز ایران، درک علل اصلی وقوع انقلاب مشروطه ممکن نخواهد بود. به همین دلیل به‌طور مختصر به این نتیجه‌گیری می‌پردازیم.

تاریخ مشروطه احمد کسروی: «عین‌الدوله آغاز به‌کار کرد و چون در زمان اتابک، یکی از نکوهندگان کارهای او، این (عین‌الدوله) می‌بود، مردم امیدها به نیکوکاریش بستند. و از آنسوی او نیز به دلجویی‌هایی کوشید. مثلاً ورود روزنامه حبل‌المتین و چند روزنامه دیگر را که از چهار سال پیش از ورودشان به ایران جلوگیری می‌شد، آزاد کرد.»
تاریخ سانسور در مطبوعات ایران: ص
۲۲۶: « (عین‌الدوله) میرزا سید حسن، برادر مؤیدالاسلام، را که در زندان مبارک‌آباد بود آزاد کرد و شیخ یحیی کاشانی را نیز که به جرم نوشتن مقالاتی برای حبل‌المتین در اردبیل گرفتار بود، از زندان خلاص کرد»
اما اوضاع بحرانی کشور، نه تنها با عوض کردن مهره‌ها، بهبودی نمی‌یافت. بلکه برعکس، جرقه‌های خشم، پیاپی شورش‌هایی در میان مردم برمی‌انگیخت.
آرام نشدن اوضاع به‌خوبی نشان می‌داد که کشور در یک بحران اقتصادی و اجتماعی شدید گرفتار شده بود. بحرانی چنان عمیق که با شدت گرفتن آن، وقوع یک انقلاب ضروری می‌نماید.

تفاوت دو جاده:
تفاوت جاده‌ی تاریخ با جاده‌های معمولی در این است که در جاده‌ی تاریخ، برای به‌روشنی دیدن وقایع پیش رو، باید تصویر جامعی از سیر تحولات گذشته جامعه هم داشته باشیم. مثلاً حکومت قاجار دو جنگ بزرگ با روسیه و یک جنگ با انگلیس داشت که در آنها شکست خورد، این شکست‌ها چه پیامدهایی برای مردم ایران داشت؟

پیامدهای وطنفروشی‌ها و سیاست‌های حاکمیت استبدادی
دو جنگ خانمان برانداز با روسیه که به از دست رفتن ایالات گرجستان، و شهرهای قَراباغ، شروان، باکو، دربند، لنکَران، قسمتی از طالش و همین‌طور شهرهای ایروان و نخجوان انجامید، ضربه بزرگی به اقتصاد ایران بود. چون اولاً آن سرزمین‌ها به‌خصوص مناطق قفقاز، سرزمین‌های غنی و حاصل‌خیز و ثروتمندی بودند. دوم این‌که مردم ایران باید بار غرامت آن شکست‌ها را به دوش می‌کشیدند. در حقیقت بعد از آن جنگ‌ها نفوذ استعمار هم در ایران بیشتر شدت یافت. از این‌رو، شکست اقتصادی و سیاسی ایران به دست متجاوزان جدید، به تضعیف ایران تا حد یک کشور نیمه‌مستعمره انجامید.

نتیجه نفوذ استعمار:‌
نفوذ استعمار و تبدیل شدن ایران به یک کشور نیمه مستعمره این نتایج را برای وضعیت اقتصادی و اجتماعی کشور ما داشت؟
- ویرانی کشاورزی خودکفا
- تضعیف صنایع دستی
- جلوگیری از رشد صنایع و کارخانه‌های ملی
- رشد نکردن سرمایه‌داری ملی
- رشد بورژوازی تجاری وابسته
- تضعیف بازرگانی و ورشکستگی بسیاری از پیشه وران و تجار
همیشه درک علت‌های وقوع انقلاب و شرایطی که جامعه را به یک انقلاب می‌کشاند مهمتر از شرح وقایع آن انقلاب است، برای فهم شرایط انقلابی جامعه در آستانه‌ی مشروطه، در فهم این علت‌ها درنگ کنیم.
مهمترین تاثیر تسلط استعمار و سرمایه‌داری خارجی بر کشور ما، وابستگی کشاورزی ایران به بازارهای خارجی و به هم ریختن سامان کشاورزی قدیمی بود. اقتصاد خودکفای فئودالی که در آن‌زمان پایه اصلی تولید و اقتصاد ایران بود، بر اثر نفوذ استعمار، به تولیدکننده مواد خام کشاورزی برای اقتصاد کشورهای استعمارگر تبدیل می‌شد. به‌طوری‌که دهقانان مجبور می‌شدند محصولاتی مانند پنبه، توتون، تریاک و غیره که در بازارهای خارجی مصرف داشت کشت کنند.

وضعیت دهقانان:
اولین قربانی دخالت و نفوذ استعمار در ایران دهقانان بودند. از زمان ظهور قاجاریه، بسیاری از زمین‌های کشاورزی ایران، تبدیل به زمین‌های حکومتی و خالصه، یعنی زمین‌های سلطنتی شد. حکومت، این زمین‌ها را به اختیار یا تیول شاهزادگان، و سران ایلات و یا حکمرانان خود درآورده بود و هر شاهزاده یا حاکم، بهره و ثمره‌ی کار دهقانان را جمع‌آوری، و به شاه پرداخت می‌کرد. اما در اواخر دوران قاجار، درآمد این روستاها اهمیت خود را برای خزانه کشور از دست داد، و ناصرالدین شاه بسیاری از این زمین‌ها را به نصف قیمت می‌فروخت.

مُلکداران جدید به‌جای اربابان گذشته
زمین‌ها و کشاورزان، اربابان جدیدی پیدا کردند، که زمین برای آنها فقط یک منبع درآمد و کشت محصولات برای صادر کردن به خارج بود. و به همین دلیل، تا حد توان از دهقانان کار می‌کشیدند و در صورتی که دهقان توان کار نداشت او را مثل یک کارگر روزمزد اخراج می‌کردند و دهقانان جدیدی استخدام می‌کردند.
این اربابان زمیندار جدید یا صاحب منصبان دولتی، یا ملایان، و یا بازرگانان بودند که زمین‌ها را می‌خریدند و در آنها سرمایه‌گذاری می‌کردند.
پیشینه‌های اجتماعی-اقتصادی جنبش مشروطیت: خسرو شاکری: ص
۶۹: «به‌خاطر تنگنای مالی حکومت، حدود ده‌هزار ملک خالصه‌ی روستایی به روحانیان برجسته، و سران ایلات، به نصف یا یک سوم ارزش آنها فروخته شد. وضعیت جدید هم سبب تورم از طریق احتکار و هم خانه‌خرابی دهقانان شد.»
تضعیف مرکز، روحانیان محلی و صاحب‌منصَبان بلندمرتبه را نیز برانگیخت تا به‌منظور تحکیم موقعیت خود حتی با ارعاب، به غصب بی‌شرمانه‌ی املاک دهقانان ضعیف و مالکان کوچک در مناطق روستایی متوسل شوند.
پیشینه‌های اجتماعی-اقتصادی جنبش مشروطیت ص
۷۱: «افزایش تقاضا برای محصول در بازار جهانی، خرید زمین از حکومت را که نیاز به پول نقد داشت، به‌شدت تشویق می‌کرد. … صرافان بازرگانان و مجتهدان با نهایت دغلکاری شروع به تصرف و بهره‌برداری از زمین‌ها کردند.»
پیشینه‌های اجتماعی-اقتصادی جنبش مشروطیت: ص
۳۴۶: «اوژن فلاندن، درکتاب سفر به ایران»، از ثروت هنگفتی که روحانیان به دست آوردند و از اجحافات متعدد آنان سخن می‌گوید. او همچنین از تکبر و خودرأیی شرم‌آور آنان گزارش می‌دهد و نمونه‌ی شیخ‌الاسلام اصفهانی را مثال می‌آورد که ظاهراً از شاه ثروتمندتر بود و سی هزار نفر تحت فرمان داشت.»
یکی از این ملایان، آخوند بزرگ تبریز، میرزا جواد مجتهد بود که ثروت هنگفتی و توانایی مالی بسیار زیاد او را چند صد آبادی نوشته‌اند و بقدری نفوذ و اعتبار در دستگاه حکومتی پیدا کرده بود که نوشته‌اند: مجرمان برای کسب حمایت به درگاه او پناه می‌بردند.
پیشینه‌های اجتماعی اقتصادی جنبش مشروطیت: ص
۷۱: «در پایان قرن نوزدهم، میرزاجواد مجتهد تبریز مالک سیصد پارچه آبادی بود که از آنها سیصدهزارتومان درآمد داشت... .. در پایان قرن، سرمایه‌ی بسیار زیادی در دست روحانیت متمرکز شده بود که عمدتاً از راه وقف، خمس و زکات به دست آمده بود. اکثر اربابان زمین‌دار جدید، ملکداران، اعضای بالای روحانیت بودند»
البته صاحب منصبان دولتی، و تجار و درباریان هم در این دوره املاک وسیعی را چه از راه قانونی و خرید مستقیم از حکومت و چه از راه‌های غیرقانونی تصاحب کردند.
پیشینه‌های اجتماعی اقتصادی جنبش مشروطیت: ص
۷۱، یک محقق به‌نام جیمز باست: «برخی از صاحب منصبان عالی‌رتبه‌ی دولت، املاکی به ارزش یک میلیون پوند یا بیشتر در اختیار دارند.»
در پایان دوره‌ی ناصری، املاک حاجی صدرالملک، سر مهتر محمدعلی میرزا نایب‌السلطنه، در تبریز، به سیصد آبادی با درآمد سالانه‌ای حدود سیصد هزارتومان بالغ می‌شد.»

فشار به دهقانان:
در وضعیت جدید تملک زمین از سوی صاحب منصبان دولتی و بازرگانان و روحانیان، یعنی زمینداران بزرگ جدید، فشار به دهقانان برای تولید هرچه بیشتر محصول برای صدور به خارج، به‌شدت افزایش یافت.
به‌دلیل افزایش ستم و استثمار دهقانان و خودمختاری مالکان و حکام محلی و این‌که سازوکارهای رسیدگی به شکایت‌های دهقانان از بین رفته بود، دیگر حتی شکایت‌های دهقانان به مرکز هم مؤثر نبود. در نتیجه دهقانان فلک‌زده راهی جز رهاکردن خانه و روستای خود و مهاجرت به کشورهای همسایه نداشتند.

فرار از املاک و مهاجرت به خارج:
کشاورزی ایران، اثرگیلبار: «ک.ای.ابوت کنسول بریتانیا گزارش کرده است که: ساکنان تمامی روستاها خانه‌هایشان را ترک کردند و در زیارتگاه‌ها پناه جستند. … همین وضعیت در شهر رشت حکم‌فرما بود. در آنجا نارضایتی چنان بالا گرفت که شورش عمومی قریب‌الوقوع به نظر می‌رسید، و اگر ناصرالدینشاه دستور نداده بود که در رشت به اطلاع عموم برسانند که بار مالیاتی به نحو قابل ملاحظه‌ای سبک خواهد شد، این وضع به اخراج اجباری عموی شاه از (آن) ایالت منجر می‌شد»

سرجان مالکم: بر اثر ظلم و بهره‌کشی بیش از حد از سوی مالک جدید که طبیب بود، روستا در ظرف پنج سال از زمان تملکش به کلی از بین رفت.
یک مسافر انگلیسی به ایران در
۱۸۱۹ (۱۱۹۸ شمسی) از زوال روستای دولت آباد در نزدیکی اصفهان خبر داده. و نوشته: «دولت آباد از سوی مأموران دولت که نامش بر آن است، به‌شدت ستم دیده‌ است و ساکنانش یا از تنگدستی مرده و یا از اخذ مالیات و ستمگری گریخته‌اند.
فشار حتی آن‌قدر زیاد شده بود که حتی برای ایلات که معمولاً از ظلم متداول حکومت نسبتاً درامان بودند، فشار تحمل ناپذیرشده بود. و یک ایل به‌نام ایل قضاتلو که در اثر اخذ مالیات بیش از حد از هستی ساقط شد در
۱۸۷۰ تصمیم گرفت ایران را ترک کند و به قلمرو روسیه پناه ببرد.

ضربه دیگر بر تجارت و صنعتگری:
اما ضربه دوم و تاثیر شوم دیگری که نفوذ و دخالت استعماری در کشور ما داشت، ضربه به بازرگانی و پیشه‌وری در ایران بود.
ضربه‌ای که بر تجار و پیشه‌وران ایران در اثر نفوذ استعمار غرب وارد شد، تجارت و پیشه‌وری را هم به‌شدت ضعیف کرد، به‌نحوی که به اعتراض رسا و سازمانیافته انجامید. اضافه بر فشار مالی که دولت و خزانه‌ی خالی آن به تُجار و پیشه‌وران وارد می‌کرد، این دو قشر به‌طور مستقیم هم از نفوذ استعمار آسیب دیدند. رخنه‌ی تدریجی کالاهای اروپایی، که در اولین ربع قرن سیزدهم شمسی آغاز گردید، در اثر شرایط قراردادهایی که با بریتانیا و روسیه بسته می‌شد تقویت شد. به زودی تغییرات بنیادین در الگوهای تولید، چه در کشاورزی و چه در صنایع دستی شهری، صورت گرفت و اقتصاد ایران را با مقتضیات سرمایه‌داری اروپا هماهنگ کرد.
نتیجه این بود که کالاهایی که مورد نیاز ایرانی بود به‌دلیل وابستگی حاکمیت، از خارج وارد می‌شد، و تولیدکننده داخلی حمایت نمی‌شد و در رقابت با کالای خارجی، همه صنایع دستی و گارگاه‌ها و کارخانه‌های کوچک ابتدایی، رو به نابودی می‌رفتند.
لرد کرزن نایب السلطنه‌ی انگلیس در هند، ص
۸۹ راوی: پیشینه‌های اجتماعی-اقتصادی جنبش مشروطیت: «ایران با آن که از تنوع گسترده‌ی محصولات و فرآورده‌های طبیعی به‌غایت بهره‌مند بود، متوجه می‌شد که در آن اجناسی که در نگاه غرب، از ضروریات، و موجب رفاه زندگی متمدن بود کاملاً کمبود دارد. قند و شکر تولید نمی‌کند یا بسیار کم تولید می‌کند. قهوه یا چای کشت نمی‌کند با این حال مقادیر بسیار زیادی از (قند و چای) و مقدار قابل توجهی شکر را مصرف می‌کند. در حالی که مخازن نفت خودش دست نخورده است، خیابانهایش با نفت سفید روسی یا آمریکایی روشن می‌شوند. … پارچه‌ی لباس دهقان فرودست از منچستر یا مسکو می‌آید. رنگ «نیل» ی که روسری زن روستایی را رنگ می‌کند از بمبیی (مستعمره‌ی انگلیس) آمده است. در واقع ایران از بالاترین تا پایین‌ترین مرتبه مطلقاً به غرب وابسته است.»
پیشینه‌های اجتماعی-اقتصادی جنبش مشروطیت ص
۴۱: «در نتیجه این سیاست خائنانه و ایران برباد دهٍ استبداد فئودالی در پایان فرمانروایی قاجار، در اوایل دهه ۱۳۰۰ سه بخش مولد اقتصاد کشور، یعنی جامعه روستایی، ایلات، و کارگاه‌های پیشه‌وری، سازوکارهای طبیعیِ خودکفا و خودًدُوام خود را از دست داده و به‌شدت وابسته شده بودند.
وابستگی اقتصاد ایران به نحو فزاینده‌یی در برابر نوسانات تجارت خارجی آسیب‌پذیر می‌شد. مثالش کاهش قیمت‌های کالاهای صنعتی در انگلستان بود که در سال
۱۸۴۳ باعث سرازیر شدن کالاهای ارزان به بازار ایران شد. از آنجا که پیش از آن همین کالا با قیمت‌های بالاتر در ایران عرضه شده بود، واردات جدید باعث زیان شدید برخی تجار و ورشکستگی بقیه شده بود».
رکود اقتصادی در بریتانیا نیز به نوبه‌ی خود از تقاضا برای اجناس ایرانی نظیر ابریشم کاست.
بعضی از تجار تبریز که مهم‌ترین مرکز تجاری ایران بود، در
۱۲۲ بازار بزرگ مبادله‌ی کالاهای اروپایی، خود را به همکاران اروپاییشان شدید مقروض کرده بودند که سبب ورشکستگی چندین مرکز تجاری یونانی در قسطنطنیه شد که با آنها رابطه تجاری داشتند. در نتیجه بازرگانان خارجی تصمیم گرفتند دفاتر خود را در تبریز دایر کنند و این به تسلط اونها به تجارت خارجی ایران انجامید که موجب رنجش و اعتراض تجار ایرانی در تبریز شد. اما دولت هیچ اقدامی برای حمایت از اونها نمی‌کرد.

خانه‌خرابی بازرگانان:
علت اوجگیری اعتراضات تجار و شورش‌های پیشه‌وران شهری در دوران ناصرالدینشاه و مظفرالدینشاه همین خانه خرابی فزاینده‌یی بود که دامن‌گیر بازرگانان ایرانی و اصناف پیشه‌ور شده بود.
ضربه سوم، ضربه بر صنایع ایران بود. چرا که تمامی راه‌های سرمایه‌گذاری در صنعت مسدود شده بود. و به‌خاطر اٍعمالِ نیات استعمارگران که منافعشان در فروش کالاهای خودشان در بازار ایران بود، راه ایجاد و گسترش صنایع بسته شده و حتی همان صنایعی که قبلاً در دوران امیرکبیر هم به‌راه افتاده بود، رو به تعطیلی می‌گذاشت.
پیشینه‌های اجتماعی-اقتصادی جنبش مشروطیت ص
۴۱: گزارش فرستاده‌ی بریتانیا، ایستویک: «کارخانه‌ی نخ ریسی در سال ۱۲۳۸ با هزینه‌ی زیاد و با ظرفیت سی هزار دوک و به کارگیری سیصد کارگر تایسی شد اما در نتیجه‌ی سوء مدیریت، پس از دو سال هنوز با ظرفیت پایین دو روز در هفته با هزار و ششصد دوک و صد و پنجاه کارگر فعالیت می‌کرد.»
چندین کارخانه‌ی دیگر نظیر کاغذسازی، شیشه‌سازی، و شمع سازی، به همان سرنوشت دچار شدند و به سوددهی نرسیدند»
صنایع دستی ایران که با نفوذ استعمار به‌کلی زوال پیدا کرد، تا پیش از تهاجم اقتصادی استعمار غرب، در دنیا به کیفیت عالی‌اش مشهور بود!. استقبال از صنایع دستی ایران در اروپا بحدی بود که در اوایل قرن هیجدهم به‌خاطر استقبالی که در انگلیس از محصولات صنایع دستی ایران می‌شد، ویلیام سوم دستور داد ورود منسوجات ایرانی را به انگلیس ممنوع کنند.
اما در وضعیت جدید، به‌دلیل امتیازاتی که برای ورود کالاهای خارجی داده می‌شد، صنایع دستی یک به یک دچار رکود و زوال شد.
تاریخ اقتصادی.چ.عیسوی: از گزارش یک کنسول به‌نام ک.ای.ابوت.:
۱۲۲۸: «در کاشان از ۸۰۰۰ دستگاه ابریشم‌بافی که سابقاً مشغول کار بود تنها ۸۰۰ دستگاه باقی مانده بود. در اصفهان صنعت از تجارت بدون محدودیت تولیدات خارجی آسیب دیده بود. در یزد که سابقا تجارت پر رونقی با هندوستان وجود داشت، اکنون ۳۰۰ تا ۳۵۰ دستگاه ابریشم‌بافی و ۱۳۰۰ دستگاه پنبه‌بافی رو به زوال بود.»
پزشک اتریشی شاه به‌نام یاکوب پولاک نوشته بود که در برابر رقابت روزافزون اروپا، تولید بسیاری از کالاها برای ایرانیان، دیگر با صرفه نیست و فروش مواد خام سودآور است.
تاریخ اقتصاد- چ. عیسوی: (منبع پیشینه… ص
۱۰۳): یک ایرانی به‌نام میرزا حسین خان تحویل دار: ۱۹۹ صنف در شهر اصفهان رو به زوال بودند.
نتیجه چنین وضعیتی، یک بحران اقتصادی شدید در کشور بود. بحرانی که همه‌ی کشور را فراگرفته بود. دولت که دچار بحران مالی بود تجار از یکطرف به‌دلیل عدم توان رقابت با تجارت خارجی، به‌شدت آسیب‌پذیر بودند و از طرف دیگر، از سوی حکام استبداد فئودالی، به انواع و اقسام با اخذ انواع گمرک و باج، دوشیده می‌شدند. به همین دلیل برای دفاع از منافع خودشان، به احتکار کالاها هم دست می‌زدند. کمبود کالا و گرانی نارضایتی و خشم طبقه کارگر در حال رشد، و تهیدستان شهری و پیشه‌وران ورشکست شده را برمی‌انگیخت و شورش‌هایی در شهرها به‌پا می‌کرد.
این همان وضعیت انقلابی بود در جامعه‌ای به‌شدت فقر زده بر اثر فلاکت دهقانان و پیشه وران، که در آن طبقه بورژوای نوخاسته، برای گرفتن مطالباتش، خواستار عدالتخانه می‌شد تا از منافع خودش دفاع کند.
اما درباره این وضعیت انقلابی جامعه باز هم گفتنی‌هایی هست که سیمای جامعه را در آستانه‌ی انقلاب مشروطه بهتر روشن می‌کند.

ادامه دارد.....



سایر قسمت‌های همین مطلب:
                                                         خوانشی نو از انقلاب مشروطه (۳۷)
خوانشی نو از انقلاب مشروطه (۲۲)       خوانشی نو از انقلاب مشروطه (۴۴)

اشتراک:
3333

پخش زنده سیمای آزادی

Popular Posts

مسعود رجوی-۲۲بهمن ۱۴۰۱: «اتوبوس مجانی» استبداد و وابستگی با سرنشینان ساواکی، آزادیخواهان و ...

مسعود رجوی: درماندگی بچه شاه از «سلطنت انتخابی» تا «فراسوی» سلطنت و جمهوری

مسعود رجوی: درماندگی بچه شاه از «سلطنت انتخابی» تا «فراسوی» سلطنت و جمهوری

توییتر اختر شبانه

پیام مسعود رجوی در دومین سالگرد انقلاب ضدسلطنتی

برچسب‌ها

۱۰شهریور ۱۲اردیبهشت ۱۳آبان ۱۴اسفند ۱۶آذر ۱۷ژوئن ۱۷شهریور ۱۸تیر۷۸ ۱۹بهمن۴۹ ۱۹بهمن۶۰ ۱۹فروردین۹۰ ۲۶مهر ۳۰تیر ۳۰خرداد ۳۰دی ۳۰فروردین ۳۰مهر ۳ژوئیه ۴خرداد ۵ مهر ۸ مارس آب آبادان آتش بس آتش سوزی آخوند کاشانی آخوندی آذربایجان آرژانتین آری به جمهوری دمکراتیک آزادی آزادی بیان آزادی هدایتگر مردم آزادیخواهان آژانس اتمی آستان قدس آستفیک آسوشیتدپرس آشنایی با شورای ملی مقاومت آشنایی با مجاهدین آفریقا آقازاده ها آگاهی آلبانی آلبرتو نیسمن آلترناتیو آلمان آلودگی هوا آمریکا آموزشی آموزه تاریخی آموزه سیاسی آموزه فلسفی آنالیا آنتورپ آنتونیو گوترز آندرانیک آهنگساز ابراهیم ذاکری ابراهیم مرادی ابواحسن صبا اپورتونیسم اپوزیسیون اتحاد اتحاد ملی اتحادیه اروپا اتمی اتوبوس خوابی اجباری اجتماعی احتکار احزاب سیاسی احمد رئوف بشری دوست احمد رضایی احمد مقدم احمد وحیدی احمدرضا جلالی اخبار اخبار جعلی اختلاس اختناق ادبیات اراذل اربعین ارتجاع ارتش آزادیبخش ارتش آزادیبخش ملی ایران اردشیر زاهدی ارز ارژنگ داوودی ارمنستان اروپا ارومیه اژه ای استاد استان استبداد استبداد دینی استثمار استراتژی استراتژیک استعمار استقلال استقلال آمریکا استکهلم اسدالله اسدی اسفند۹۸ اسکاتلند اسکاندیناوی اسلام اسلام انقلابی اسلامشهر اسماعیل خطیب اسماعیل شریف زاده اسناد اسیر جنگی اشپیگل اشرف اشرف پهلوی اشرف رجوی اشرف هادی اشرف۳ اشغالگر اصغر بدیع زادگان اصغر بدیع‌زادگان اصغر مهدیزاده اصفهان اصلاح طلب اصلاح طلبی اصلاحات اصلاحات ارضی اصلاح‌طلب اصولگرا اطلاعیه اعتراض اعتراض سراسری اعتراضات اعتراضات سراسری اعتصاب اعتیاد اعدام اعدام بنیانگذاران مجاهدین اف ای تی اف افتخار افسانه افشاگری افطار افغانستان اقتصاد اقتصادی اکبر صمدی الکساندر مدوید الله قلی خان المپیک امام جعفر صادق امام حسن عسکری امام حسن مجتبی امام حسین امام رضا امام زمان امام زین العابدین امام سجاد امام صادق امام محمد باقر امام موسی ابن جعفر امام هشتم امام هفتم امجدیه امیرپرویز پویان امیرخیزی امیرکبیر انتخاب انتخابات انتخابات قلابی انتخابات۱۴۰۰ انجمن نجات انجمن نجاست انجیل اندیشه اندیکا اندیمشک انسان انسانیت انفال انفجار امیا انفجار حرم امام رضا انقلاب انقلاب ۵۷ انقلاب اکتبر انقلاب ایدئولوژیک انقلاب دمکراتیک انقلاب سفید انقلاب صنعتی انقلاب ضد سلطنتی انقلاب فرهنگی انقلاب کبیر فرانسه انقلاب مشروطه انقلاب نوین انقلابی انقلابیون انگلستان انگلیس اوباش اوریانا فالاچی اوکراین اومیکرون اوین اهواز ای ایران ایتالیا ایدئولوژی ایذه ایران ایران آزاد۲۰۲۱ ایران آزاد۲۰۲۲ ایران اینترنشنال ایران فردا ایران گیت ایران مرز پرگهر ایرانیان ایلیرمتا اینترنت ایندیپندنت اینستاگرام أزادی بازجو بازرگان بازگشایی مدارس بازنشستگان بازیگر بالکان بانک بحران بحران آب بختیار بدهی برانداز براندازی برجام برف برق برلین برنامه ۱۰ ماده ای بسیج بسیجی بعثت بکتاش آبتین بگو نه بلژیک بلوچستان بمب اتمی بنان بند۲۰۹ بنزین بنی صدر بنیاد برکت بنیاد فرانس لیبرته بنیادگرایی بنیانگذاران سازمان مجاهدین بوچا بودجه بودجه۱۴۰۰ بودجه۱۴۰۱ بورس بویراحمد بهار بهبهان بهداشت بهرام عالیوندی بهرام عین اللهی بهزاد معزی بهشت زهرا بی بی سی بیانیه بیت کوین بیرجند بیروت بیژن جزنی بیژن مفید بیسواد بیکاران بیکاری بیوگرافی پابلو نرودا پارلمان اروپا پاریس پاسارگاد پایداری پدرطالقانی پرچم پرس تی وی پرستاران پرواز بزرگ پروپاگاندا پرویز خزایی پروین اعتصامی پمپئو پناهندگان پوریای ولی پول پهباد پهلوان پهلوان فیلابی پهلوی پیام پیامبر پیروزی پیشتاز پیک پنجم پیک شادی پیک ششم پیمان جبلی تابلو تاریخ تاریخ ایران تاریخ ا یران تاریخ اسلام تاریخ ایران تاریخ بیداری ایرانیان تاریخ جهان تاریخ شفاهی تاریخ فرانسه تاریخ مشروطه تاریخ معاصر تاریخچه مجاهدین تاریخساز تاریخی تاریکی تاسوعا تاکتیک تئاتر و سینما تأسیس سازمان مجاهدین تبریز تبعید تبیین جهان تجارت تجزیه تحریف تحریم تحریم انتخابات تحصیل تحلیل سیاسی تخت جمشید تختی تخریب ترامپ ترانه ترک تحصیل ترور تروریست تروریستی تروریسم تروریسم دولتی تریتا پارسی تشکیلات تشکیلات بیرون زندان تشیع تصنیف تظاهرات تفسیر تکامل تلگرام تلویزیون تمدن ایران تنگستان توحید تورم توسکا تولید توماج صالحی توماس سانکارا تهران تهران بزرگ تیرباران ثروت ثریا ابوالفتحی ثقه‌الاسلام جاسوس جام زهر جامعه جامعه المصطفی جان مترکه جاوید رحمان جایزه نوبل جایگاه انسان جدایی دین از دولت جریان اپورتونیستی چپ‌نما جعبه سیاه جعفر کاظمی جعلیات جمشید پیمان جمعه سیاه جمهوری خواه جمهوری دمکراتیک جنایت جنایت علیه بشریت جنبش برابری جنبش تنباکو جنبش جنگل جنبش دادخواهی جنسیتی جنگ جنگ ایران و عراق جنگ جهانی جنگ خلیج جنگ داخلی جنگ روانی جنگ سیاسی جنگ ضد میهنی جنگ قدرت جنگ کثیف جنگل جنگل تراشی جوانان جهاد کشاورزی جهان چارلی چاپلین چپ نما چپاول چریک فدایی چریکهای فدایی چماقداری چه باید کرد چه گوارا چهارشبنه سوری چهارمحال بختیاری چین حبیب خبیری حبیب خدا حبیب‌الله بدیعی حج حجاب حجت زمانی حزب توده حزب جمهوری حزب رستاخیز حزب‌الله حسن اشرفیان حسن ظریف حسن ظریف ناظریان حسن فیروزآبادی حسن نوروزی حسین امیر عبداللهیان حسین دهلوی حسین طائب حسین فارسی حسین فاطمی حسین گل گلاب حسینیان حشدالشعبی حضرت زینب حضرت علی حضرت فاطمه حضرت محمد حضرت معصومه علیها سلام حضرت مهدی حقوق حقوق بشر حقوق زنان حکایت حکومت حکومت علی حکومت نظامی حماس حمایت حمله خارجی حمید اسدیان حمید لاجوردی حمید مصدق حمید نوری حنیف عزیزی حنیف نژاد حنیف‌نژاد حوزه خائن خاتمی خاش خاطرات خاطرات زندان خاطرات سیاسی خامنه ای خامنه‌ای خانواده خانواده شفایی خاور میانه خاوران خاورمیانه خبرگان خبرگزاری خبرنگار خدا خدیجه خرمشهر خسرو گلسرخی خشک سالی خشونت خصوصی سازی خط فقر خطر خلق خلقت انسان خلیفه خلیل رضایی خمینی خواننده خواهران میرابال خودروسازی خودکشی خودمختاری خوزستان خیانت دادخواهی دادگاه دادگاه مردمی آبان دارو داستان دانش آموز دانشجو دانشگاه دانشگاه تهران دانشمند دانشیان دانیل میتران داوود باقروند داوود رحمانی دبیر کل سازمان ملل دجال دختر آبی درگذشت دروغ دزدی دستمزد دفاع مقدس دفاعیات مجاهدین دکتر حسین گل‌گلاب دلار دلتا دلوار دمکراتیک دمکراسی دمکراسی خیانت شده دوباره می‌سازمت وطن دوران آماده باش دورس دولت دهخدا دهقانان دهه ۶۰ دی دیالکتیک دیپلماسی دیدار صلح دیکتاتور دیکتاتوری دیکتاتوری سلطنتی دیکتاتوری مذهبی دین دین و مذهب دیوید ایمس دیوید کلیگور ذوالقرنین ذوب آهن رادیو مجاهد رانت راه حل سرنگونی راهرو مرگ رای من سرنگونی رئیس جمهور برگزیده رئیسی رباط کریم رپ اعتراضی رجوی رحمان کریمی رزمناو پوتمکین رزمنده رژیم آخوندی رژیم شاه رسانه رسانه حکومتی رستاخیز رستم قاسمی رسول تبریزی رسول خدا رسول مشکین فام رشنگری رشوه رضا پهلوی رضا خان رضا رضایی رضا شاه رضا شمیرانی رفراندوم رفسنجانی رمزارز رمضان رمضان۱۴۰۰ رمضان۱۴۰۱ رنگ روغن روح‌الله حسینیان روح‌الله خالقی روحانی روحانی مترقی روز جهانی روز جهانی حقوق بشر روز جهانی زن روز جهانی صلح روز جهانی کارگر روز جهانی کودک روز جهانی مبارزه با اعدام روز جهانی معلم روز دانشجو روز معلم روزجهانی منع خشونت علیه زنان روزنامه روس تزاری روسیه روشنایی روشنفکر روشنگری رها بحرینی رهایی رهبر مقاومت رهبری ریاست جمهوری ریچارد رابرتس زادی زاگرس زاهدان زاینده رود زباله گردی زبان زری اصفهانی زلزله زمستان زمین زن زنان زندان زندان تهران بزرگ زندان گوهردشت زندانی زندانی سیاسی زندانیان سیاسی زوربا زهرا مریخی زهره صمدی زیارت زینب زینب پاشا زینب کبری زینت میرهاشمی ژئوپلیتیک ژنرال اودیرنو ژنرال دوگل ژنو ژیلبر میتران سارق انقلاب سازمان چریکهای فدایی خلق سازمان خبات کردستان سازمان مجاهدین سازمان مجاهدین خلق ایران سازمان ملل سال تحصیلی سال میلادی سال نو سال۱۴۰۰ سالن مرگ سانسور ساواک سایبری سپ سپاه سپاه پاسداران سپاه قدس ستار بهشتی ستارخان سخنرانی سخنگوی مجاهدین سراوان سرجنگل سرکوب سرنگونی سرود سرویس جهانی سعدی سعید اقبالی سعید بهبهانی سعید سلطانپور سعید شاهسوندی سعید ماسوری سعید محسن سکولار دمکراسی سکولاریسم سلاح سلطنت سلطنت پهلوی سلطنت طلب سنگسار سواد سوئد سوئیس سوخت بر سوختبران سوریه سولماز ابوعلی سولیوان سونگون سهام سهراب سپهری سی ان ان سیاست سیاسی سیامک نادری سیاوش سیفی سیاهکل سیزده بدر سیستان سیل سیمای آزادی سیمین بهبانی سیمین بهبهانی سیمین دانشور سینما شادگان شاعر شام غریبان شاملو شانگهای شاه شاهزاده شاهنشاهی شب قدر شب یلدا شباهنگ شبکه تروریستی شبکه های اجتماعی شجریان شخصیتهای ایرانی شرایط ذهنی شرایط عینی شریف واقفی شستا شعائر شعار نویسی شعر شعر نو شکرالله پاک‌نژاد شکنجه شکنجه گر شکوفه شمال شورای امنیت شورای مرکزی مجاهدین شورای ملی مقاومت شورای ملی مقاومت ایران شورای نگهبان شورش شوروی شوش شهادت شهدا شهر شهر ری شهر کرد شهر مهران شهرداری تهران شهرزاد احسانی ناطق شهرقصه شهرکرد شهلا حریری مطلق شهیدان شیخ شیخ فضل الله نوری شیخ محمد خیابانی شیر و خورشید شیراز شیطان سازی شیلی شیوا ممقانی صادرات صالح کهندل صدام صدای مجاهد صدور انقلاب صدور بحران صدیقه مجاوری صلح صمد بهرنگی صنایع فولاد صنعت صیاد شیرازی صیانت ضربه شهریور ۵۰ ضرغامی طالبان طالقانی طبری طرح صلح طلسم جنگ طنز سیاسی ظریف ظلمت عارف قزوینی عاشورا عباس داوری عباسقلی صالحی عبدالرضا شهلایی عدالت عدالت در اسلام عراق عرفان عزت الله مقبلی عزیز فولادوند عزیمت از فرانسه عشق عفوبین الملل عقیده عکاسی عکس علم علمی علی علی اکبر اکبری علی اکبر دهخدا علی ربیعی علی صارمی علی صالح آبادی علی مطهری علی میهن دوست علی همتیان علیرضا جعفرزاده علیرضا خالوکاکایی عماد رام عملیات عملیات آفتاب عملیات چلچراغ عملیات مروارید عوام فریبانه عیاران عید فطر عید قربان عید مبعث عیسی آزاده عیسی مسیح غارت غارت و چپاول غرب غلامحسین اسماعیلی غلامحسین بنان غلامحسین ساعدی غلامرضا تختی غلامرضا مسعودی فاجعه فارسی فاز سیاسی فاشیسم دینی فاشیسم مذهبی فاصله طبقاتی فاطمه فاطمه امینی فاطمه زهرا فاطمه صادقی فاطمه مصباح فتانه زارعی فدایی خلق فرار شاه فرانسوا میتران فرانسه فرانکفورتر آلگماینه فرخی یزدی فردوست فردوسی فرشید نصر‌اللهی فرعون فرقه فروش اندام فروغ ایران فروغ جاویدان فرونشست زمین فرهنگ فرهنگی فرهنگیان فریدون مشیری فساد فشافویه فضای مجازی فعال محیط زیست فقر فلاکت فلسطین فلسفه فوتبال فولاد فولاد مبارکه فیزیک فیک نیوز فیلترینگ فیلم سینمایی قاتلان ۶۷ قاجار قاچاق قاسم سلیمانی قاسملو قاضی محمد قالیباف قانون اساسی قانون کار قتل عام قتل عام۶۷ قتلهای زنجیره ای قرآن قرارداد ننگین قرارداد۲۵ساله قربانعلی حسین نژاد. قربانیان قربانیان کرونا قرن پانزدهم قرنطینه قزاق قزلحصار قزوین قضاوت قطعی برق قم قوه قضاییه قهرمان قیام قیام ۲۱دی قیام 57 قیام ۸۸ قیام آبان قیام آبان۹۸ قیام بنزین قیام تنگستان قیام خوزستان قیام دی قیام دیماه ۹۶ قیام دیماه ۹۸ قیام روشنگری قیام سراسری قیام سراوان قیام ضد سلطنتی قیام عراق قیام کارگران قیام۱۴۰۱ قیام۳۰تیر قیصر قیمت کابل کابینه دولت کاخ سفید کارخانه کارگر کارگران کارگردان کارنامه کارنامه سبز کاروان بهار کاریکاتور کاظم رجوی کانادا کانون کانون شورشی کانونهای شورشی کتا صوتی کتاب کتاب اجتماعی کتاب امام حسین کتاب تاریخی کتاب سیاسی کتاب صوتی کرامت الله دانشیان کربلا کربلای۴ کرج کردستان کرونا کریسمس کریمپور شیرازی کسری بودجه کشاورزان کشاورزی کشتار کشتی کشور کشیش کشیش دیباج کشیش میکائلیان کلنل پسیان کلیسا کمیسیون اقتصاد کمیسیون کار کنفرانس کنکور کنگره کوثر کوچک خان کودتا کودتانی فرهنگی کودتای ۲۸ مرداد کودتای ۲۸مرداد کودتای سوم اسفند کودکان کودکان کار کوروش بزرگ کوروش کبیر کولبران کولبری کویت کهشکان کهکشان کهکشان۱۴۰۰ کهکشان۱۴۰۱ کهکشان۱۴۰۳ کهکشان۲۰۲۱ کهکیلویه کی‌را رودیک کیفرخواست گاردین گاندی گرانی گردهمایی گرسنگان گرسنگی گروگان گزارش گزارش خبری گزینه سرنگونی گلرخ ایرایی گلزاده غفوری گلستان گلسرخی گور جمعی گوهر مراد گیسو شاکری لاجوردی لاریجانی لاهیجان لباس شخصی لبنان لرستان لغت نامه لمپن لنین لوازم التحریر لوموند لویزان لوییزا همریش لوییزا هومریش لیبرتی لیبی لیست تروریستی لیست شهیدان مادر شایسته مادران آبان مادران خاوران مارکز مافیا ماکرون مالباخته مالیات ماه رمضان ماهشهر مایک پنس مایکل وایت مبارزات مبارزه مبارزه چیست مبارزه مسلحانه مبعث متروپل مثنوی مجازات مجاهد مجاهدین مجاهدین خلق ایران مجتبی اخگر مجروحان قیام مجلس مجمع عمومی ملل متحد مجید اسدی مجید صاحب جمع محاکمه محرم محسن رضایی محسن زادشیر محسن معصومی محمد اسلامی محمد تهرانچی محمد حنیف نژاد محمد حنیف‌نژاد محمد خدابنده‌لویی محمد ری شهری محمد زند محمد سیدی کاشانی محمد صادق محمد ضابطی محمد کاظم محمد کرد زنگنه محمد محدثین محمد مخبر محمد مهدی اسماعیلی محمدباقر شفتی محمدرضا ایرانپور محمدرضا سعادتی محمدرضا قرایی آشتیانی محمدعلی توحیدی محمدعلی حاج آقایی محمود رویایی محمود عسگریزاده محمود مهدوی محیط زیست مدارس مدرس مدرک تقلبی مدیا مذاکره مذهب مذهبی مرتجعین مرتضی حنانه مرجان مرد مردم مرز پرگهر مرضیه مرغ سحر مریلند مریم بختیاری مریم رجوی مریم قدسی مآب مریم گلزاده غفوری مزار شهیدان مزدور مزدوران مژگان پارسایی مژگان کوکبی مسجد سلیمان مسجد فاطمه زهرا مسعود احمدزاده مسعود خدابنده مسعود راتبی مسعود رجوی مسعود صفدری مسعود مقبلی مسکن مسیح مسیحی مشروطه مشهد مصباح یزدی مصداقی مصدق مطالبات قانونی مطبوعات معصومه عضدانلو معلم معلمان مقالات مقالات اجتماعی مقالات اقتصادی مقالات تاریخی مقالات سیاسی مقاومت مقاومت ایران مقاومت سراسری مقبره کوروش مکه ملا نصرالدین ملاقات ملک الشعرا ملی شدن نفت مماشات من اگر برخیزم مناسک حج منافقین منتظری منطقه منوتو منوچهر براتی منوچهر سخایی منوچهر طاهر زاده منوچهر هزارخانی منیره رجوی مواد مخدر موزه قتل عام۶۷ موزیک موسسات خیریه موسسان پنجم موسی خیابانی موسیقی موشک باران موشکی موقعیت انقلابی مولانا مهاجرت مهدی ابریشمچی مهدی دیباج مهدی رضایی مهندسی انتخابات میانجی میتران میتینگ میدان ژاله میدان میلیونی میرزا رضا کرمانی میرزا کوچک خان میرزاده عشقی میکونوس میکیس تئودوراکیس میلاد میلیشیا میلیونی میهن تی وی ناصر دیوان کازرونی ناصر صادق ناصرالدین شاه ناظم حکمت نافرمانی مدنی نامه نایاک ندا حسنی نرگس غفاری نروژ نسرین پارسیان نسل کشی نشریه مجاهد نصرالله زرین پنجه نطنز نظامی نظرسنجی نفت نفتگران نقاشی نقدینگی نمایشگاه نمایشنامه نماینده نورمراد کله جویی الوار نوروز نوروز۱۴۰۰ نوروز۱۴۰۱ نوروز۱۴۰۳ نوروز۹۹ نوری علا نوید افکاری نویسنده نهضت ملی نیروی انتظامی نیروی قدس نیشکر هفت تپه نیکسون نیما یوشیج نیمه شعبان نیویورک تایمز واشنگتن واکسن واکسن برکت واکسن چینی واکسن فایزر واکسیناسیون ورزش ورزشکاران وزارت اطلاعات وزارت خارجه وزرات اطلاعات وطن وفات ولادت ولایت فقیه ولی فقیه ولی‌الله فیض‌مهدوی ویتنام ویروس ویکتور خارا ویلیام هزلیت وین هائیک هوسپیان مهر هاشم خواستار هالیوود هامبورگ هایک هوسپیان مهر هجرت هجرت بزرگ هزارخانی هسته ای هلدینگ همایون کهزادی همبستگی همدان همیاری هنر هنرمند هواپیمای اوکراینی هورالعظیم هیتلر یادواره یارانه یاسرعرفات یروم ستاقیان یزدی یعقوب ترابی یغمایی یک شاخه گل یوسف نوری یونان یونایتد پرس یونسکو FATF

بازدید از وبلاگ

مانور بزرگ جنگی سیمرغ رهایی ارتش آزادیبخش ملی ایران