آنتوان سوریوگین، نخستین عکّاس بلندآوازه‌ی دوره قاجار و دهه‌ی اول سلطنت پهلوی، از گرجیهای ساکن تهران بود که در پاییز سال ۱۲۰۹ شمسی (۱۸۳۰م) در سفارت روسیه تزاری در تهران به دنیاآمد و در سال ۱۳۱۲ش (۱۹۳۳م) در تهران درگذشت و در مزار ارمنیها در دروازه دولاب تهران به خاک سپرده شد.
سالهای نخستین زندگیش در ایران گذشت. پدرش دیپلومات سفارت روسیه تزاری بود و خاورشناس. بعد از درگذشت پدرش در یک حادثه اسب سواری در تهران، مادرش با فرزندانش به گرجستان بازگشت. او و دو برادرش عکاسی را نزد دیمتری ایوانویچ ژرماکوف، عکاس معروف روسی در تفلیس آموختند. او به سن ۴۰سالگی در سال ۱۲۴۹ش (۱۸۷۰م)، به همراه خانواده اش به ایران برگشتند و در تبریز ساکن شدند.
(سوریوگین در شهر وین قبل از سال ۱۸۸۰میلادی)
آنتوان ابتدا مدتی در دستگاه مظفّرالدین میرزا، ولیعهد ناصرالدین شاه، به عنوان عکاسباشی دربار به کار مشغول شد و از او لقب «خان» گرفت. سپس، به تهران رفت و یک استودیو عکاسی در خیابان علاءالدوله (فردوسی) دایرکرد.
(نمایی از درون عکاسخانه سوریوگین در سال ۱۳۱۹هجری ـ ۵سال پیش از
پیروزی انقلاب مشروطه)
(آگهی عکّاسخانه سوریوگین در خیابان علاءالدوله تهران ـ سال
۱۹۰۵ (یک سال
پیش از انقلاب مشروطه)
(میدان مشق تهران )
عکسهای سوریوگین که به سالهای ۱۲۴۹تا ۱۳۰۹ شمسی مربوط است، دامنه‌ی بسیار گسترده یی را دربرمی‌گیرد؛ هم از
دربار شاهان قاجار تا اقشار و طبقات مختلف مردم در سراسر ایران. از آداب و رسوم، شغلها
و حرفه ها، بناهای تاریخی، مناظر تهران و سراسر ایران از اواخر دوره سلطنت ناصرالدین
شاه تا پایان دوره قاجار و دهه‌ی اول سلطنت رضاشاه.
او در طی این سالها هفت هزار نگاتیو شیشه‌یی از کارهای خودش و شماری از
عکاسان گردآورد، اما بسیاری از آنها ازمیان رفتند.
در سال ۱۲۸۷ شمسی (۱۹۰۸م) سوریوگین به سبب همراهی با مشروطه خواهان ناچار شد به سفارت
انگلیس پناهنده شود. در همین زمان به دستور محمدعلی شاه قاجار بمبی در کنار
عکّاسخانه او منفجر کردند و یکی از بزرگترین گنجینه های عکاسی دوران قاجار را از
میان بردند. در این حادثه تنها دو هزار نگاتیو شیشه سالم ماند و بقیه از میان رفت.
بعد از پایان دوره قاجار، سوریوگین در دوره رضاشاه نیز مورد غضب قرارگرفت و دو هزار نگاتیو جان به دربرده از بمبگذاری محمدعلی شاه، به دستور رضاشاه توقیف شد. در این دو حادثه دردناک حاصل دهها سال تلاش این عکاس هنرمند از میان رفت و او را به کلی از پاانداخت و سرانجام در سال ۱۳۱۲ شمسی (۱۹۳۳م) درگذشت و در گورستان ارامنه تهران به خاک سپرده شد.
بعد از درگذشت او، دخترش ماری که در سالهای آخر زندگی سوریوگین
عکاسخانه را اداره می کرد، توانست حدود ۷۰۰قطعه از
نگاتیوها را از توقیف درآورد. این نگاتیوها و شماری از عکسهای کار سوریوگین بعد از
درگذشت او و تعطیل شدن عکاسخانه به کلیسای پروتستان آمریکایی تهران منتقل شد و در
سال ۱۹۵۱ در اختیار مؤسسه «اسمیت سونیان» در شهر
واشینگتن قرارگرفت و و سپس در اختیار گالری هنر فریر قرارگرفت و این گالری در سال ۱۹۸۳ نمایشگاهی از عکسهای او در آن شهر برگزار کرد.
مجموعه یی از عکسهای او نیز در نمایشگاهی در شهر بروکسل در سال ۱۸۹۷ و در پاریس در سال ۱۹۰۰ به نمایش
درآمد.
شماری از عکسهای این عکاس هنرمند و دلسوز ایران زمین را در زیر می بینید:
(عکسی از ناصرالدینشاه قاجار در سال ۱۸۸۰م=۱۲۹۸ هـ ق)
(ملاهای تهران در جشن دربار ـ ۱۸۹۴م=۱۳۱۴هـ ق)
(زندانیان در غل و زنجیر ـ ۱۸۹۰م=۱۳۱۰هـ ق)
(دختران قالیباف ـ ۱۸۸۰میلادی)
(مجازات زنده به گورکردن ـ حدود سال ۱۹۰۰میلادی)
(مجازات به فلک بستن ـ ۱۸۸۰میلادی)
(خیابان گاز ـ تهران ـ ۱۸۹۰میلادی)
(شهر، شهر فرنگه ـ ۱۸۹۰میلادی)
(بستنی فروش دوره گرد ـ ۱۸۹۰میلادی)
(کباب پزی در کنار خیابان)
(مطب یک طبیب پیر ـ ۱۸۸۰میلادی)
(مسافران منتظر ـ ۱۸۹۰میلادی)
(یک زن ایرانی بی روبنده)
(یک زن ایرانی با روبنده)
(چند دختر ایرانی)
(چند دختر کُرد)
(پوشش زنان ارمنی در دوره قاجار)
(یک دختر روستایی ـ ۱۸۷۵)
(در زیر کرسی)
(گارد شاهی در شهر ـ دوره ناصرالدین شاه قاجار)
(مراسم جشن نوروز در کاخ گلستان ـ دوره
ناصرالدین شاه قاجار)
(میدان توپخانه ـ دوره
رضاشاه)
