۱۰تیر۱۴۰۰
سخن روز
دور ششم مذاکرات وین به‌پایان رسید و هنوز نه تنها نشانه‌یی از چشم‌انداز توافق دیده نمی‌شود، بلکه اظهارنظرها حاکی از سخت‌تر شدن مواضع طرفین و پیچیده‌تر شدن مذاکرات است و هر دو طرف نیز می‌گویند مذاکرات نمی‌تواند به‌طور نامحدود ادامه داشته باشد (واشنگتن پست ۶تیر).
یک نقطهٔ گرهی، تحریم‌هاست. رژیم هم‌چنان بر لغو تحریم‌ها اصرار می‌ورزد، اما «حرف آمریکایی‌ها در مذاکرات وین این است که «لغو» تحریم نداریم ما «تعلیق» تحریم داریم، آن هم تحریم‌هایی که خود تشخیص می‌دهیم» (روزنامهٔ حکومتی فرهیختگان ـ ۷تیرماه).
واقعیت این است که رژیم و آمریکا دو نگاه کاملاً متفاوت و حتی متضادی نسبت به‌احیای برجام دارند که موضوع مذاکرات وین است؛ از دید رژیم آخوندی، احیای برجام به‌معنی بازگشت به‌شرایط ۲۰۱۵ (تاریخ امضای برجام) و نفی همهٔ تحریم‌هاست. خواسته‌یی که با واقعیتهای سیاسی و مشخصاً تعادل‌قوای کنونی مطلقاً انطباق ندارد. در حالی که آمریکا و اروپا خواستار یک برجام جدید هستند که اولاً شکافهای برجام قبلی را که راه رژیم برای دستیابی به‌سلاح اتمی را باز می‌گذاشت، به‌بندد و ثانیا بندهای جدیدی به‌منظور مهار برنامهٔ موشکی و پایان دادن به دخالت‌های منطقه‌یی و تروریستی رژیم به آن اضافه شود. در همین رابطه، آمریکا دائما تکرار می‌کند که «توافق طولانی‌تر و قوی‌تر می‌خواهیم». معنای «طولانی‌تر» هم این است که بخش‌های زمان‌دار برجام که پس از مدتی محدودیت‌های آن به‌اتمام می‌رسد، باید افزایش یابند»... . کلمه «قوی‌تر» هم یعنی رژیم علاوه بر هسته‌یی بایستی از برنامهٔ موشکی و دخالت‌های منطقه‌یی خود دست بردارد (روزنامهٔ حکومتی فرهیختگان ـ ۷تیرماه).
موضوع مورد مناقشهٔ دیگر، رابطه رژیم با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. بلینکن گفته است «عدم موافقت رژیم ایران با تمدید توافق موقت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یک نگرانی جدی است». وی تصریح کرده است اگر رژیم ایران به‌سرپیچی خود ادامه دهد، «بازگشت به‌توافق اتمی بسیار سخت خواهد بود».
موضوع دیگری که رسیدن به‌توافق را بسیار دشوار کرده، تحریکات رژیم در منطقه است که در هفته‌های اخیر به‌صورت حملات گروه‌های دست‌نشاندهٔ آن در عراق علیه نیروهای آمریکایی بارز شد؛ آمریکا روز ۶تیرماه، با یک حملهٔ هوایی سنگین به‌گروه‌های شبه‌نظامی وابسته به‌رژیم در دیرالزور منطقهٔ مرزی سوریه و عراق واکنش نشان داد. این حمله روز بعد هم در پاسخ به‌واکنش تلافی جویانهٔ گروه‌های کذایی تکرار شد.
به این ترتیب رژیم به‌دست خود، طرف مقابل را به‌سمت رادیکالیسم علیه خودش سوق داد و اجماعی را علیه خودش شکل داد. این فرآیند قبل از آن‌که ناشی از بلاهت سیاسی باشد، ناشی از تناقضی است که نظام ولایت در آن گیر افتاده و از آنجا که با شیوه‌های معمول قادر نیست از طرف مقابل امتیاز بگیرد، به‌شیوه‌های ماجراجویانه و باجگیرانه، هم در رابطه با آژانس و هم در منطقه، روی می‌آورد.
رنگ باختن امید به «فرصت طلایی»
پیش از این بسیاری (هم در درون رژیم و هم در جانب غرب) بر این گمان بودند و امید داشتند که دوران گذار یک‌ماه و نیم (مابین ۲۸خرداد تا ۱۴مرداد) که انتصاب رئیسی به عنوان رئیس‌جمهور قطعی شده، اما هنوز رسماً کار را از روحانی تحویل نگرفته، برای خلیفهٔ ارتجاع یک «فرصت طلایی» است که مذاکرات وین را به‌سرانجام برساند، یعنی همین هیأت مذاکرهٔ موجود آن را به‌امضا برساند که در این صورت وقتی جیغ و فریاد دلواپسان بلند شد، خامنه‌ای و رئیسی بتوانند کاسه کوزه را بر سر دولت روحانی بشکنند و خود را از عواقب آن در ببرند، اما به‌نظر می‌رسد این امید و انتظار با تحولات جاری رنگ باخته است. نشانه‌های آن از جمله این است که روحانی دیگر آن ولع قبلی برای هر چه سریع‌تر به‌انجام رسیدن مذاکرات وین را از خود نشان نمی‌دهد و صریح‌تر از او ربیعی سخنگوی دولت روحانی در نشست خبری (۸تیر) خود گفت: «عجله‌ای نداریم که در زمان باقیمانده از تصدی دولت، برای به‌نتیجه رسیدن مذاکرات، از حقوق خود صرف‌نظر کنیم و اگر نظرات ما تأمین نشود، ادامه مذاکرات به‌دولت آینده موکول خواهد شد».
البته هنوز دقیقاً مشخص نیست «دولت آینده» که اسم مستعار خامنه‌ای است چه خواهد کرد؛ آیا به‌شروط طرف مقابل گردن خواهد گذاشت و برجام۲ را امضا خواهد کرد یا گردن‌کشی خواهد نمود، دو مسیری که به‌مقصد مرگبار واحدی منتهی می‌شوند.
اگر راه گردن‌کشی در پیش بگیرد، از یک‌سو با عواقب رفتن ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد و از سوی دیگر با ادامهٔ تحریم‌ها و با تشدید خفگی اقتصادی روبه‌رو خواهد شد؛ آن هم در شرایطی که همهٔ اقشار به‌جان آمده، از کشاورزان و دامداران تا استادان دانشگاه و پزشکان و از کارگران و نفتگران تا معلمان و مالباختگان و بازنشستگان هر روز برای اعتراض و اعتصاب به خیابان‌ها می‌آیند؛ این شرایط جوشان و ملتهب تا کی ممکن است ادامه داشته باشد و به‌انفجار نینجامد؟ اما اگر شرایط طرف مقابل را بپذیرد، یعنی از اتمی، موشکی و مزدوران برون‌مرزی یعنی از همهٔ مؤلفه‌های قدرت دست بردارد، در آن صورت در جادهٔ «تنزل بی‌پایان» گام گذاشته و تلاشی و اضمحلال نظامش را امضا کرده است.
